Նշան Գրիգորի (Նիշան Կրիկորի) Շիրինյանը 1888թ. Հայաստանում գտնում է ճշմարիտ եկեղեցին

English

—–

Ես ծնվել եմ 1860 թվականին արևմտյան Հայաստանի Սեբաստիա (Սիվաս) նահանգի փոքրիկ Զարա գյուղում: Մայրս մահացավ, երբ ես ընդամենը ութ օրական էի: Մորս մահից վշտահար և կարիքից դրդված՝ հայրս գնաց Կոնստանդնուպոլիս, որտեղ մնաց մինչև իմ ինը տարեկան դառնալը: Այդպիսով, իմ կյանքի առաջին 9 տարիները ես ապրեցի տատիկիս հետ:

Երբ հայրս վերադարձավ Զարա, նա երկրորդ անգամ ամուսնացավ՝ մի այրի կնոջ հետ, ով ուներ երկու փոքր դուստր և համատեղ կյանքում նրանք ունեցան ևս երեք դուստր և մեկ որդի: Հայրս կորցրեց իր գումարը փոքր բիզնես ձեռնարկության մեջ և ընտանիքի մասին հոգալը դժվարացավ: Մինչև տասնհինգ տարեկան դառնալը որքան հնարավոր է ես օգնում էի նրան:

Ես դպրոց գնալու շատ մեծ փափագ ունեի: Ես անգամ նման հնարավորություն ունեցա, երբ ամերիկացի բողոքական միսիոներները խնդրեցին հորս՝ թույլ տալ, որ ես գնամ իրենց դպրոցը, որտեղ նրանք ինձ կուսուցանեին և ինձ ուսուցիչ կամ քահանա կդարձնեին: Բայց հայրս թույլ չտվեց, որովհետև ես միակ տղան էի, որ բավականին մեծ էի հողի գործերում օգնելու համար: Ուստի, չնայած ես ուսում ստանալու մեծ ցանկություն ունեի, իմ կրթությունը սահմանափակվեց միայն մի քանի ձմեռային ամիսների ուսմամբ, երբ ինձ թույլ տրվեց հաճախել համայնքային մի փոքր դպրոց, որտեղ ուսուցանում էին շատ աղքատ ուսուցիչներ, ովքեր օգտագործում էին իրենց արձակուրդի ժամանակը ուսուցանելու համար:

Վերջապես, երբ դարձա տասնհինգ տարեկան, ես եկա եզրակացության, որ այլևս չէի կարող ապրել հայրական տանը, որտեղ ինձ անցանկալի էի զգում: Հետևաբար, ես մեկնեցի Կոնստանդնուպոլիս: Երբ ժամանեցի այնտեղ, ես միայնակ էի, առանց ընկերների ու առանց գրոշի: Դժվար էր աշխատանք գտնելը, քանի որ ես ոչ մի արհեստ չէի սովորել: Վերջապես, ճարահատյալ, ես տնային ծառայող դարձա մի հայ ընտանիքում, որտեղ ինձ խոստացան օրական մեկ թուրքական պիաստեր (չորս ամերիկյան ցենտ) վճարել: Նրանք ասացին, որ կհավաքեն իմ գումարը ինձ համար և վերջում միանգամից միանվագ կվճարեն ինձ: Այնուամենայնիվ, մոտ երկու տարի աշխատելուց հետո, ես թողեցի աշխատանքը և անգամ մեկ պիաստեր չստացա ընտանիքի վեց անդամներին ծառայելու իմ ծանր աշխատանքի դիմաց:

Դրանից հետո ես գնացի վարսավիրի մասնագիտություն սովորելու իմ հեռավոր զարմիկի մոտ, ով, որպես իր աշակերտ, ինձ ամսական երեսուն պիաստեր (1.20 ամերիկյան դոլար) էր վճարելու: Ես հաճույքով էի գնում աշխատանքի, որովհետև այդ պահից ի վեր կարող էի մասնագիտություն սովորել: Կարճ ժամանակ է, ինչ աշխատում էի, երբ 1877թ. մայիսի 1-ին լուր ստացա հորս մահվան վերաբերյալ: Նրա մահը իր ընտանիքին հուսահատ իրավիճակի մեջ էր գցել՝ թողնելով անավարտ տուն և շուրջ ութսուն ամերիկյան դոլարի պարտք, որն այդ ժամանակ Հայաստանում մեծ գումար էր կազմում:

Թեպետև զգում էի, որ շատ էի տառապել հորս անուշադրությունից, ես հնազանդվեցի իմ խղճին ու հանձն առա հորս պարտավորությունները: Ես քրտնաջան աշխատեցի՝ հրաժարվելով փոքր հաճույքներից, ժամանակ առ ժամանակ գումար ուղարկելով ընտանիքին ու նաև վճարելով հորս պարտքը:

Իմ վարպետը, տեսնելով, թե որքան աշխատասեր էի, երկու տարում մի քանի անգամ բարձրացրեց իմ աշխատավարձը, մինչև որ նախկին երեսունի փոխարեն, ես սկսեցի ամսական հարյուր քսան պիաստեր վաստակել: Այդ ամենը, իմ հաճախորդների նվերների հետ մեկտեղ, ինձ համար զգալի օգնություն էր: Ես նաև ստեղծեցի հավելյալ բիզնես՝ մսեղեն ու հացաբուլկեղեն վաճառելով թուրք զինվորներին: Ի վերջո, իմ բիզնեսն այնքան լավացավ, որ իմ վարպետին ես գործընկեր դարձրի և սկսեցի կիսվել նրա հետ շահույթով:

Իմ աշակերտության չորս տարիներին հաջորդող հինգ տարիների ընթացքում ես ոչ միայն վարպետացա իմ մասնագիտության մեջ, այլ վճարեցի հորս պարտքերը և խնայեցի ութսուն թուրքական լիրա (360 ամերիկյան դոլար):

Ինը տարի Կոնստանդնուպոլիսում գտնվելուց հետո ես վերադարձա Զարա՝ իմ ծննդավայրը: Ես վերադարձա, չնայած որ գործընկերս աղերսում էր, որ մնայի և փորձում էր ինձ ամուսնացնել Կոնստանդնուպոլիսի անգլիական դպրոցներից մեկում սովորող մի հրաշալի աղջկա հետ, ում նկարը նա ցույց էր տվել ինձ:

Զարա վերադառնալուց հինգ օր անց խնայածս գումարի մի մասով ես կտորեղենի փոքրիկ խանութ բացեցի, ինչպես նաև գնեցի շուրջ 50 ակր մշակելի հողակտոր, մի քանի խումբ տղամարդիկ վարձելով ինձ հետ աշխատելու համար: Իմ երկու ձեռնարկումներն էլ հաջող էին:

Մինչև քսանչորս տարեկանս ես շատ քիչ ուսում էի ստացել կրոնի վերաբերյալ: Ես միշտ զգում էի, որ մի օր ես կրոնական սպասավոր եմ դառնալու: Կոնստանդնուպոլիսում գտնվելու ժամանակ ես անգամ դիմել էի ամերիկյան բողոքական միսիոներների խորհրդին և խնդրել էի ինձ ուղարկել Ամերիկա՝ որպես կրոնական սպասավոր ուսուցանվելու համար: Նրանք համաձայնեցին ինձ ուղարկել Թուրքիայում գտնվող մի դպրոց, սակայն ես չէի ուզում այնտեղ դպրոց հաճախել:

Զարա վերադառնալուցս հետո ես տեղեկացա մի նոր եկեղեցու մասին, որը կոչվում էր «Քրիստոսի հետևորդներ»: Եվ 1884թ. դեկտեմբերին՝ սաստիկ փոթորիկի ժամանակ, ես մկրտվեցի այդ եկեղեցում:

1885 թվականի մայիսի 29-ին ես նշանվեցի իմ հեռավոր զարմուհու՝ Ռեբեկայի հետ, ով դասավանդում էր մեր դպրոցներում: Մեկ ու կես տարի անց՝ 1886թ. նոյեմբերի 23-ին, երբ նա տասնութ տարեկան էր, իսկ ես՝ քսանվեց, մենք ամուսնացանք: Մեզ ամուսնացրեց այն նույն քահանան, ով մկրտել էր ինձ 1884 թվականին: Մեր ամուսնությունից հետո մենք տեղափոխվեցինք այն տունը, որը ես էի կառուցել և չորս տարի այնտեղ երջանիկ ապրեցինք: Մեր առաջնեկ դուստրը, ում մորս պատվին Արիկ կոչեցինք, ծնվեց հենց այդ տանը՝ 1887 թվականի նոյեմբերի 6-ին:

Այդ ընթացքում ես սկսեցի լրջորեն անհանգստանալ «Քրիստոսի հետևորդների» մեր կրոնական իրավիճակի մասին: Մենք չունեինք տեղական քահանա, ոչ էլ ժողովարան, հետևաբար, օգտագործում էինք իմ տունը մեր հավաքների համար: Ես նամակ գրեցի Կոստանդնուպոլիսի մեր եկեղեցու ղեկավարությանը և խնդրեցի, որ մեկը գար ու երեց կարգեր, որպեսզի արարողությունները, ինչպես օրինակ՝ Տիրոջ ընթրիքի հաղորդությունը, մկրտությունը, ամուսնությունները և հուղարկավորությունները, հնարավոր լինի սպասավորել համաձայն եկեղեցու կանոնակարգի և Տիրոջ օրենքի: Մենք պատասխան ստացանք, որ պետք է ընտրենք այն մարդուն, ով պաշտոնավարելու է, ապա խնդրենք մի տարեց մարդու, որ կարգի նրան որպես երեց կամ սպասավոր: Մենք շատ անկեղծ էինք ճիշտ մարդուն ընտրելու մեր փափագի մեջ, ուստի մենք վեց օր ծոմ պահեցինք և յոթերորդ օրը հավաքվեցինք, որպեսզի ընտրենք մեր սպասավորին:

Մինչ մենք անում էինք մեր աշխատանքը այնքանով, որքանով կարողանում էինք և ավարտին էինք հասցրել «Քրիստոսի հետևորդների» մեր նոր ժողովարանը, համայնքի անդամներից մեկը եկավ ինձ մոտ և ասաց. «Այսօր Ամերիկայից Վերջին Օրերի Սրբերի մի միսիոներ է եկել քո աներոջ՝ Տիգրան Շահաբյանի տուն (մեր սպասավորի, ով Սեբաստիայում արդեն միացել էր այդ եկեղեցուն), և նա մորմոնիզմ կոչվող մի նոր կրոն է քարոզում: Գնանք տեսնենք, թե նա ինչ ունի ասելու»:

Ես պատասխանեցի. «Մի՛ գնա այս տեսակ նոր բաների ետևից: Այսօր շատ նոր եկեղեցիներ կան, որոնց մասին չգիտենք: Մենք արդեն ունենք եկեղեցի և դա մեզ բավական է»: Բայց խոսելու ընթացքում, հանկարծակի, մի միտք ծագեց գլխումս. ի՞նչ իրավունքով եմ ես ուրիշներին արգելում գնալ, և ինչո՞ւ ինքս չեմ գնում: Եթե այս մարդը ճշմարտությանը ավելի մոտ ավելի լավ բան ունենա, ես պատասխանատու կհամարվեմ Աստծո խոսքը մերժելու համար:

Այդպիսով, այդ երեկո ես գնացի մյուսների հետ և ունկնդրեցի ամերիկյան միսիոներին և վերադարձա երկրորդ և երրորդ երեկոն: Մենք խոսում էինք միսիոների հետ մինչև կեսգիշեր, հարցեր տալով ու քննարկելով կարևոր շատ դրույթներ: Ամեն երեկո մենք դժկամությամբ էինք լքում նրան:

Այդ ժողովների իմ հաճախման լուրի տարածումը երկար սպասել չտվեց և շուտով ինձ սկսեցին խիստ հանդիմանել դրանք հաճախելու համար: Անգամ իմ խորթ մայրը հանդիմանեց ինձ: Նա սկսեց լաց լինել՝ ասելով. «Անշուշտ, դու կգնաս Սիոն՝ Ամերիկա, և մեզ բոլորիս կթողնես այստեղ՝ թշվառության մեջ»:

Ես բոլորին նույն պատասխանն էի տալիս. «Եթե Տերը հայտնի ինձ, որ այս մարդը իսկապես Աստծուց է ուղարկված, և եթե մորմոնիզմը ճշմարիտ է, ես կընդունեմ այդ եկեղեցու վարդապետությունը»: Այդ երեկո անգամ, ես մի բան էի ասել միսիոներին՝ երեց Ֆերդինանդ Ֆ. Հինցեին. «Որքանով հասկանում եմ, ձեր ասած բոլոր խոսքերը ճշմարիտ են, և ձեր եկեղեցին ավելի լավն է, քան մյուս եկեղեցիները: Ես իմ ողջ կյանքում փնտրել եմ ճշմարտությունը: Ես պատրաստ եմ դառնալ ձեր եկեղեցու անդամը մկրտության միջոցով, բայց ինչպե՞ս կարող եմ իմանալ, որ դուք լիազորված երեց եք և ուղարկված եք Աստծո կողմից՝ քարոզելու իր ավետարանը: Երեց Հինցեն պատասխանեց. «Եղբա՛յր Շիրինյան, ես չեմ կարող քեզ հավատք պարգևել: Հավատքը գալիս է Աստծուց: Երբ գնաս տուն, կարդա Հովհաննեսի Է գլխի 16, 17 հատվածները, և ինչպես սուրբ գրությունն է ասում. դու կիմանաս «այս վարդապետութեան համար, թէ արդեօք Աստուածանի՞ց է, կամ եթէ ես իմ անձիցն եմ խօսում»:

Ընտանիքիս անդամներից մի քանիսը շատ զայրացած էին ինձ վրա: Ես փորձում էի հանգստացնել խորթ մորս՝ ասելով, որ կանեմ այն, ինչ ճիշտն է, ավելացնելով. «Եթե դու նույնպես ընդունես մորմոնիզմը և պատրաստակամ լինես գնալ Սիոն, որ Ամերիկայում է, ես կպահեմ քեզ ինձ մոտ, ուր էլ որ գնամ»: Երբ գնացի քնելու, ես երկար ու ջերմեռանդ աղոթեցի, որպեսզի իմանամ ճշմարտությունը:

Հաջորդ առավոտյան՝ 1888թ. հոկտեմբերի 6-ին, սիրտս ծանրացած գնացի իմ խանութ: Երեց Հինցեն եկավ և նկատելով իմ մտքի ընկճվածությունը՝ երկմտում էր խոսել ինձ հետ: Հանկարծ, նա ասաց՝ դիմելով ինձ անունով. «Ես երկար նայում եմ քեզ և նկատեցի, որ դու տխուր տեսք ունես»: Այդ ժամանակ ես նրան պատմեցի, որ նախորդ գիշեր մի երազ էի տեսել, և որ մտածում էի այդ երազի հնարավոր նշանակության մասին: Երազումս ես, իմ աները և իմ երկու զարմիկները նստել էինք հատակին, Աստվածաշունչը մեր ձեռքին, և քննարկում էինք ավետարանը: Ես և աներս պաշտպանում էինք մորմոնիզմը, իսկ զարմիկներս պաշտպանում էին «Քրիստոսի հետևորդներին»: Մենք չկարողացանք համաձայնության գալ: Ապա դրսի դուռը բացվեց և մի օտար մարդ սենյակ մտավ՝ ասելով. «Ի՛մ ընկերներ, իզուր մի՛ վիճաբանեք, այս երկուսը ճշմարիտ են», և նա մատնացույց արեց ինձ և աներոջս: Հետո նա անհետացավ: Այդ ժամանակ, իմ երազում, մենք փակեցինք մեր Աստվածաշունչը և ապշահար նայեցինք միմյանց: Աներս կանգնեց և մատով ցույց տալով ինձ՝ ասաց. «Նշա՛ն, ես և դու կընդունենք, բայց սրանք չեն ընդունի»: Դրանից հետո ես արթնացա և հասկացա, որ երազ էի տեսնում:

Երեց Հինցեն ժպտաց և ասաց. «Եղբա՛յր Շիրինյան, իսկապես Տերը անմիջականորեն և առանց ուշացնելու պատասխանել է քո անկեղծ աղոթքին, որովհետև անծանոթը ճիշտ էր, ով վկայեց ձեր մասին, որ դուք ճիշտ եք, և երբ քո աները ասաց, որ դու և ինքը կընդունեք, բայց մյուս երկուսը՝ ոչ, նա ևս ճիշտ էր, քանի որ երեկ ես մկրտեցի Նիկողոսին (իմ աներոջը) և ձեռնադրեցի նրան որպես եկեղեցու երեց, իսկ դու կլինես երկրորդը»:

Սիրտս ուրախությամբ լցված՝ ես ասացի երեց Հինցեին, որ ինձ մկրտության ջրերը տանի: Երկու այլ երեցների հետ մենք անմիջապես գնացինք Կարմիր (Կիզիլիրմակ) գետը, որը հոսում է Զարայի միջով, և նա մկրտեց ինձ: Դրանից հետո նա հաստատեց ինձ որպես Հիսուս Քրիստոսի Վերջին Օրերի Սրբերի եկեղեցու անդամ: Ավելի ուշ՝ 1891թ. մայիսին, կինս նույնպես մկրտվեց իր մոր հետ միասին:

Մեր մկրտության օրվանից մեզ թվում էր, որ հակառակորդը ողջ կարողությամբ վեր ելավ մեր դեմ: Անգամ մեր սեփական տան անդամները և բարեկամները երես թեքեցին մեզանից՝ որպես թշնամիներ, և չարամիտ պատմություններ տարածեցին ու դավաճանեցին մեզ: Նրանք կառավարության առաջ փորձեցին արատավորել մեր բարի համբավը և ֆինանսապես վնասել մեզ: Ես եկեղեցական կարճ միսիայի գնացի, և մինչ ես գնացել էի, մեր ազգականներից մի քանիսը թակարդ լարեցին իմ դեմ: Իմ վերադառնալուց հետո ինձ բանտ ուղարկեցին: Մինչ ես այնտեղ էի, իմ տղան հիվանդացավ թոքաբորբով և մահացավ: Կինս սարսափելի տառապանք տարավ այդ ժամանակ, և ես ի վիճակի չէի մխիթարել նրան: Բայց այդ բոլոր փորձությունների միջով անցնելիս մենք հավատարիմ մնացինք ավետարանին, և իննսուն օր ես քարոզեցի մյուս բանտարկյալներին:

Ես կրկին փոքր ձեռնարկություն հիմնեցի և նաև ժամանակ էի հատկացնում քարոզմանը: Կինս մի գեղեցիկ գորգ էր գործում, որն ավարտեց այդ ժամանակ, և մենք ուղարկեցինք Սոլթ Լեյքի տաճար, որպեսզի օգտագործվի Տասներկուսի Խորհրդի ժողովների սենյակում: Նվերը ընդունվեց նախագահ Լորենցո Սնոուի կողմից, ով նամակ գրեց կնոջս, հաճոյախոսություններով և օրհնություններով, արտահայտելով իր երախտագիտությունը:

1890-ականների կեսին լուրջ անախորժություն բարձրացավ թուրքական կառավարության և հայերի միջև: Մոլեռանդ թուրքերը և վայրագ քուրդերը սկսեցին կոտորել հայերին: Բայց Տերը ողորմած գտնվեց մեր հանդեպ և պաշտպանեց մեզ: Մեր բնակավայրին անհանգստություն չպատճառեցին, և ոչ մի հոգի չսպանվեց, չնայած թուրքերը երեք անգամ պատրաստեցին իրենց սրերը մեր դեմ և բաժանել էին Զարան իրենց միջև: Նրանք մտադիր էին սպանել մեզ և թալանել մեր ունեցվածքը: Բայց Տերը փրկեց մեզ հեղինակավոր մի թուրքի՝ Իսա Բեյի միջոցով, ով ստեղծեց իր սեփական ջոկատը և ցիրուցան արեց մոլեռանդ պարագլուխներին:

Հաջորդող վեց տարիների ընթացում թուրքերի և հայերի միջև թշնամությունն ու ատելությունը այնքան անտանելի դարձավ, որ մենք չէինք կարողանում անգամ այցելել մեկս մյուսի տուն, ոչ էլ կարողանում էինք երկրպագելու համար միասին հավաքվել:

Վերջապես 1902 թվականին՝ եկեղեցում 14 տարի հավատարիմ ծառայելուց հետո, մենք ծրագրեցին մեկնել մեր հարազատ երկրից դեպի Սիոն, որ Ամերիկայում էր: Դա բարդ առաջադրանք էր, քանի որ մենք պետք է վերցնեինք մեր անձնագրերը թուրքական կառավարությունից, և մենք չէինք կարող վաճառել մեր ունեցվածքը: Հեռանալու դեպքում, մենք պետք է խոստանայինք, որ այլևս չենք վերադառնա:

Երբ մենք արդեն պատրաստ էինք գնալու, մենք ունեինք 900 ամերիկյան դոլարին համարժեք գումար, վեց թուրքական գորգ, մի քանի կարպետ, անկողնային պարագաներ և այլ անհրաժեշտ իրեր մեր ապագա տան համար: Մենք վեց անձ էինք՝ կինս, մեր երեք երեխաները, ես և իմ երկրորդ զարմիկը՝ Նշան Մ. Գոգյանը: Մենք ետևում թողեցինք եկեղեցու քսանչորս անդամ և տասներկու երեխա: 1902թ. հոկտեմբերի 8-ի կեսօրվա ժամը 3-ին, մենք՝ վեց հոգով, սկսեցինք մեր երկար ճամփորդությունը դեպի Սիոն, որ Ամերիկայում էր: Մարդկանց մեծ ամբոխ էր հավաքվել գյուղի ծայրամասում՝ մեզ ճանապարհելու՝ բարեկամներ, հարևաններ, ընկերներ՝ և՛ հայեր, և՛ մահմեդականներ: Եկել էին անգամ մեր գյուղի պաշտոնյաներից մի քանիսը, և բոլորը արցունքներով ու լացով հրաժեշտ էին տալիս մեզ: Նրանցից շատերը մի քանի մղոն քայլեցին մեզ հետ և չէին ցանկանում լքել մեզ:

Վեց շաբաթ ճամփորդելուց հետո 1902թ. նոյեմբերի 26-ին մենք ապահով և ուրախ հասանք Սիոն՝ ԱՄՆ Յուտա նահանգի Սոլթ Լեյք Սիթի քաղաքը: Այդ գիշեր մենք եկեղեցու կողմից ընդունվեցինք Տասանորդի հյուրատանը (Tithing house)՝ որպես նոր ներգաղթյալ հյուրեր: Հաջորդ առավոտյան, որը ամերիկայի Գոհաբանության տոնն էր, երեց Ֆ. Ֆ. Հինցեն եկավ և տարավ մեզ Սոլթ Լեյք Սիթիի մոտ գտնվող փոքրիկ Հոլլադեյ բնակավայրի իր տունը: Նա թույլ տվեց մեզ օգտագործել իր փոքրիկ տունը որպես ժամանակավոր բնակավայր:

Մեր կյանքի պատմությունը Ամերիկայում նույնպես հետաքրքիր է եղել, բայց ամենաշատը մենք երախտապարտ ենք եղել Տիրոջ տուն՝ Սոլթ Լեյքի տաճար գնալու արտոնության և որպես ընտանիք ժամանակի և հավերժության մեջ կնքվելու համար:

Ծանոթություն 1. Նշան Գրիգորի Շիրինյանը մահացավ Լոս Անջելեսում (Կալիֆորնիա) 1945 թվականին:

ՀԻՍՈՒՍ ՔՐԻՍՏՈՍԻՎԵՐՋԻՆ ՕՐԵՐԻ ՍՐԲԵՐԻ ԵԿԵՂԵՑԻ (Մորմոն Եկեղեցի)
Երևան Մասնաճյուղ
Խորենացի 24
Երևան, Հայաստան
+374 10 527-819
Հանդիպման սկիզբը ամեն կիրակի ժամը 11:00-ին

www.hqvose.am
www.mormon.am

Էլ-հասցեն՝ AM_Yerevan@LDSMail.net
Էլ-հասցեն՝ kimhigbee@outlook.com